Sağlık personelinin sunduğu tanı/tedaviyi daha doğru, etkili ve verimli hale getirmek için hastalara düşen rol nedir?
Mevzu kendi sağlığımızsa, aslında bundan sorumlu olan ilk kişi biz olmalıyız. Yani hastalar kendi sağlığı konusunda edilgen değil etken hale gelmelidir. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) hastalara, sunulan sağlık hizmetinden en iyi şekilde yararlanmasını sağlayacak altın öneriler sunuyor.
Bu önerilere bir göz atalım:
Doktorun duymak istediğini söylemek cazip gelebilir. Örneğin: Gerçekte olduğundan daha az sigara içtiğinizi, daha çok dengeli beslendiğinizi söylemek gibi. Bu şekilde ifade etmek istemeniz doğal olsa da sizin yararınıza değildir. Doktor en iyi öneriyi, siz gerçekte işlerin nasıl gittiğini söylediğinizde sunacaktır. Öneri: Sigarayı bırakmaya çalışıyorum fakat fazla bir yol kat edebildiğim söylenemez.
Doktorunuzla en çok konuşmak istediğiniz üç-dört soruyu veya endişelerinizi belirleyin.Randevunuzun başında en önemli maddeden başlayın, süre kısıdınıza göre sırayla diğer sorulara geçebilirsiniz.
Doktorunuz sizinle konuşmak için geniş bir zaman ayırmak istese de her hastaya belirli bir süre verilmektedir. Zamanı iyi kullanmak için konudan sapmayın. Örneğin, semptomun ne zaman başladığı, hangi sıklıkla oluştuğu, iyiye veya kötüye gidip gitmediğiyle ilgili özet bir bilgi verin.
Aceleye getirilmişlik hissinizi, sizi endişelendiren veya rahatsız eden durumu anlatın. Gerekirse size kaygı uyandıran konuları konuşmak için ikinci bir randevu talep edin. Pozitif bir dille duygularınızı ifade etmeye çalışın. Örneğin: “Çok fazla hasta baktığınızı biliyorum, ama bu konu beni gerçekten endişelendiriyor. Bu konu hakkında biraz daha fazla konuşabilirsek kendimi daha iyi hissedeceğim.”
En iyi doktor bile bazı soruların cevabını bilmiyor olabilir. Birçok doktor, bilmediği konularda yanıt veremeyeceğini söyleyecektir. Bununla beraber doktorunuz ihtiyacınız olan bilgiye ulaşmanızda yardımcı olabilir veya bir uzmana yönlendirebilir. Eğer bir doktor soru sorduğunuzda sizi sürekli azarlıyorsa, başka bir doktor aramayı düşünün.
NIH, iyi bir tedavi için hastaların, sağlık bakımı sağlayan kişilerle hangi bilgileri paylaşması gerektiğiyle ilgili ise şu maddeleri sıralıyor:
- Belirtiler: Ağrı, ateş, açıklanamayan kilo kaybı veya artışı, uyku bozukluğu, vb. Bunların ne zaman başladığı, ne zamanlar oluştuğu, ne kadar sürdüğü, gidişatı ve günlük hayatı nasıl etkilediği de belirtilmelidir. Geçmiş tahliller ve fizik muayene bulguları da doktorunuza yol gösterici olabilir.
- İlaçlar: Kullanılan tıbbi veya bitkisel ilaçlar veya takviyeler, ilaç alerjileri, hangi ilaçların size daha iyi geldiği anlatılmalıdır.
- Alışkanlıklar ve yaşam tarzı: Ne yersiniz, nasıl uyursunuz, hangi aktiviteleri yaparsınız, cinsel yaşantınız, sigara veya alkol kullanma durumunuz, vb bilgiler verilmelidir.
- Hassas konular: Boşanma veya sevdiğiniz birini kaybetme gibi hayatınızda büyük değişim yaratan durumları veya stres faktörleri doktora bildirilmelidir.
Bu çerçevenin dışına çıkmak, zaten kısıtlı olan süreyi verimli kullanmamaya neden olur. Elbette ki doktor veya hemşire bunları öğrenmek için sorular soracaktır fakat herhangi bir ihmalle karşılaşmamak adına hasta da bu konuda elini taşın altına koyabilir. Tüm bu maddeleri akılda tutmak oldukça zor bir iştir. Randevuya gitmeden evvel alınacak notlar hatırlamayı kolaylaştırır. Peki hastaların, muayenelerinden maksimum verim almalarını sağlayacak bu bilgileri edinmeleri için ne yapabiliriz? Bununla ilgili somut bir öneri sunmak gerekirse; hastaları bilinçlendirmek adına bu maddelerin çıktısı alınıp bekleme alanında görülecek bir yere duyuru olarak asılabilir.
Hastaların kendi sağlığıyla ilgili aktif rolünün artırılması, daha iyi bir sağlık hizmetini de beraberinde getirecektir. Ayrıca hastanın kendisini net bir şekilde ifade ettiği iyi bir iletişim, iyileşme sürecine önemli katkı sağlar. Doktor, hemşire ve hastanın bir ekip şeklinde çalışması, daha iyi hasta sonuçları elde etme ihtimalini artıracaktır.
Herkese sağlıklı ve mutlu günler dilerim.
**
Sağlık okuryazarlığı, sağlığın geliştirilmesi, sağlık iletişimi ve hasta deneyimi alanlarında çalışan akademisyenleri ve hasta / hasta yakınlarını bu platform üzerinden bilgi ve deneyimlerini paylaşmaya davet ediyoruz.